Sogelaget på tur til Amerika 2016

Sogelagstur 23. oktober 2022

Biletet viser turdeltakarar frå Vossestrand Sogelag. Arrangør (Carrol Juven t.h.), guide (Trond Pedersen t.v.), sjåfør (Luther Striker)

På tur til Midt-Vesten, USA, med Vossestrand sogelag.

20. september - 4. oktober 2016.

Styret i sogelaget vedtok hausten 2015 å prøva å få til ein tur til det norske Amerika hausten 2016, og ei nemnd med Sjur Vinje, Trygve Dugstad og Arne Gilbakken fekk i oppdrag å utarbeida eit turopplegg.

Etter at påmeldingsfristen var ute hadde 35 personar meldt seg på turen, og turen kunne gjennomførast.

Trygve hadde kontakta eit amerikansk reiseselskap i USA, Juven Tours & Travel, som var ein velkjend arrangør av reiser til Noreg for norsk-amerikanarar og reiser i USA og midt-vesten for nordmenn.

Turen starta med buss om morgonen 20. september til Flesland, og vidare med Iceland Air via Stavanger og Reykjavik, Island. Me landa i Minneapolis, Minnesota om kvelden, litt ørne i hovudet etter ein lang flytur og 7 timar tidsforskjell. Mr. Carrol T. Juven, Trond Pedersen (norsk guide) og Luther Striker (buss-sjåfør) tok i mot oss på flyplassen i Minneapolis og køyrde oss til hotellet.

Neste morgon var det sightseeing i Minneapolis og tvillingbyen St. Paul, som er hovudstaden i Minnesota. Her fekk me mellom anna sjå statua av Knute Nelson framfor Minnesota State Capital, St. Paul Cathedral og elles mange store høghus (skyskraparar).

Neste dag gjekk turen til St. Olaf College, Northfield, MN. På bussen dit fortalde Arne, som har studert der, svært interessant om den norske emigrasjonen til USA. På St. Olaf College vart me godt mottekne. Etter ei omvisning av skuleområde fekk me førelesing om historia til skulen, som vart grunnlagt i 1874 av norsk-amerikanske innvandrarar med pastor Bernt Julius Muus som leiar. Her har dei eit stort arkiv om norske innvandrarar som er tilgjengeleg for slektsgransking, Norwegian-American Association (NAHA).

Under lunsjen på St. Olaf vart det delt ut gåver frå sogelaget. Det var ættebøkene I og II, gardssogene for Oppheim og Vinje sokn, to fotobøker frå Voss, ”Dikt i samling” av Per Sivle og video frå avdukinga av ”Mor si grav” og bilete frå Strondè av Arvid Norendal. Deretter song me ”Den fyrste song” på både norsk og engelsk og ”Strandasongen”. Ved inngangen til eit av husa på St. Olaf fekk me sjå ei utskjering av hovudet til Elling Eielsen, som det er teke avstøyping av i bronse og montert på bautaen ved Vinje kyrkje.

Turen gjekk vidare til Albert Lea og Northwood. Det var mange frå vossedistrikta som slo seg ned her, og fleire av oss fekk helsa på slektningar. Lokale guidar tok oss med på ein busstur i området, og i Northwood dukka lokalavisa og ordføraren opp. Her vart det teke gruppefoto og intervju, så neste dag var me kanskje omtala i lokalavisa? Det vart også tid til eit museumsbesøk før me reiste vidare til Lake Mills. Her var det reist eit minnesmerke, ”Norwegian American Immigrant Family Monument”, som er til minne om dei norske innvandrarane frå Noreg. Me var også innom eit viktoriansk hus, som no var eit museum.
I Emmons stoppa me og fekk koma inn på borgarmeistaren sitt kontor, der det var bilete av Sjur K Vinje (bror til Robert K Vinje) som var borgarmeistar i Emmons 1934-1938. Han utvandra til USA i 1913.
Me kom så til ein liten plass som heiter Vinje. Plassen er oppkalla etter Vinje-slekt som busette seg her. Her stoppa me ved kyrkja, Bethel Lutheran Church, som me besøkte. Like ved var det ein gravplass med mange kjente norske slektsnamn. Her var det også ein liten pub og kiosk, der fleire nytta høve til å kjøpa seg ei Vinje T-skjorta.

I Decorah, IA, besøkte me Vesterheim Museum. Det vart grunnlagt i 1877, og er det eldste og mest omfattande museum i USA når det gjeld den norske immigrasjonen. Samlinga omfattar meir enn 24000 museumsgjenstandar. På området ved museet er det fleire bygningar, ei norsk luthersk kyrkja og fleire præriehus. Eit præriehus som står inne i museet har tilhøyrt Eirik Selland, som utvandra frå Selland på Oppheim til Big Canoe, Iowa.

I Decorah ligg også Luther College som vart grunnlagt i 1861 av norske emigrantar. Her fekk me førelesing om Belmont massakren i 1862, som var ein del av det store Sioux opprøret, der over 800 kvite vart drepne i Midtvesten i løpet av ei veka. Sioux indianarar drap mange nordmenn. 13 vossa-emigrantar vart drepne, dei fleste var frå Evanger. Me fekk også førelesing om den norske emigrasjonen til Amerika. Begge førelesarane fekk kvart sitt bilete frå Strondè av Arvid Norendal.

Om kvelden kom me til La Crosse, WI. Etter overnatting her og ein busstur rundt i byen, reiste me vidare til Westby, WI, som er ein liten ”Norsk” by med mange små butikkar som selde ”norske” varer.
Nord for Westby køyrde me forbi eit skihoppanlegg med fem hoppbakker. I den største bakken har nordmannen Fredrik Bjerkeengen bakkerekorden på 130 m frå 2008.

Me køyrde så vidare til Norskedalen Nature and Heritage Center i Coon Valley. Her er det tømmerbygningar frå norske innvandrarar på slutten av 1800-talet og museum med utstilling av natur- og kulturminner i området.

Den lokale guiden fortalde at det hadde regna svært mykje dei siste dagane. Han kunne ikkje minnast at det hadde kome så mykje nedbør på så kort tid. Dette fekk me også merka då fleire av vegane var stengde av flaumvatn og bussen måtte køyra omvegar for å koma fram.

Frå Norskedalen køyrde me vidare til Eau Claire, WI. Etter å ha overnatta her kom me til Duluth, MN. Denne byen ligg ved Lake Superior som er den nest største innsjøen i verda med 82100 km2. Her er det ei stor bru (Aerial Lift Bridge) som hevar seg loddrett når båtar skal passera. Frå Duluth køyrde me vidare til Grand Forks. ND. Her var det store flate vidder og me fekk oppleva prærien i Nord Dakota.
Etter overnatting i Grand Forks var me no komne til tysdag 27.9., og me køyrde vidare til Minot ND. På vegen dit passerte me Rygby som ligg midt i Nord Amerika.

I Minot var me inviterte til opninga av Norsk Høstfest, som er ein fem dagar lang fest som går ut på å feira dei skandinaviske røtene. Norsk Høstfest vart grunnlagt av Chester Reiten og nokre nære vener i 1978 for å halda norske tradisjonar i hevd med å visa fram norsk mat og drikke, og generelt norsk kultur. Seinare kom dei andre skandinaviske landa også med. Kvart år kjem det mange norske og internasjonale artistar for å opptre. Den norske countrysongaren Bjøro Håland har vore med i mange år. I år var også brørne Didrik og Emil Solli-Tangen med. I tillegg var det også kulturelle innslag frå fleire kantar av Noreg, mellom andre deltok Naustdal Spelemannslag med folkemusikk og dans. Sogelaget fekk tildelt billettar til konsertane med Daniel O Donnell og Neil Sedaka.

Om kvelden var me inviterte til The Scandinavian America Hall of Fame banketten. Det var ei høgtideleg handling som byrja med at ein solist frå kvart av dei skandinaviske landa song sin nasjonalsong. Frå Noreg var det Bjøro Håland som song ”Ja, vi elsker”. Deretter var det utdeling av prisen, som var ein Ole Bull statuett. Den vart utdelt til personar som har gjort det godt i USA, og som har norske anar. Her fekk Stein Ove Fenne, som er født på Dale, pris for sin innsats og leiar av tuppevarer i Nord Amerika/Canada.

I Minot var me også innom Scandinavian Heritage Park, der det er ein kopi av Gol stavkyrkje, statuer av Sondre Norheim og Leiv Eiriksson.

Etter tre dagar på messeområdet var me vel nøgde og reiste vidare til Bismarck, hovudstaden i Nord Dakota. På vegen dit var me innom plassen der indianarar protesterer mot ein oljerøyrleidning som skal leggjast gjennom fira delstatar. Dei protesterar fordi dei fryktar for at oljeleidningen vil føra til forureining av grunnvatnet og fordi utgravingane rører ved heilage gravplassar og bønnestadar. 200 indianarstammer har gitt støtte til aksjonen, først og fremst frå Sioux stammane Standing Rock og Cheyenne. Det var også norske samar med i denne aksjonen.

I Fort Abraham Lincoln State Park ved Mandan, ND, fekk me sjå plassen der general Custer budde. Der er det nå rekonstruerte militære bygningar, inkludert Custer House. General Custer budde på denne plassen før han vart drepen av Sioux og Cheyenne indianarane under slaget ved Little Bighorn, Montana, 25. juni 1876. Indianarane vart leia av Crazy Horse og Sitting Bull.

I Bismarck fekk me koma inn i Nord Dakota sin delstatskapitol. Ein bygning på 19 etasjar og skil seg såleis ut frå andre kapitolbygningar. Frå toppetasjen kan ein sjå 56 km utover! Her fekk me også sjå Representantenes hus som har 94 representantar og Senatet som har 47 senatorar. Me fekk også tid til å gå igjennom museet som var i bygningen, der ein mellom anna kunne sjå skjelett av dinosaurar og mammut.

Frå Bismarck reiste me vidare til Fargo, ND. På vegen dit stoppa me i Jamestown. Byen er kjent som bøffel-byen med verdens største bøffel, i betong! Me fekk også sjå den sjeldne kvite bøffelen (albino) som gjekk på beite saman med ein flokk andre bøflar. Me var også innom ein ”Western landsby” og hesteauksjon.
I Fargo hadde me to overnattingar. Her vart det tid til både sightseeing og handling. På farmane kunne me sjå at dei hausta inn sukkerroer og meis. Ved universitetet i Fargo står det ein bauta av Bjørnstjerne Bjørnson. Her stilte me opp og song ”Ja, vi elsker”. Det vart litt høgtideleg.

I Moorhead, MN, som er naboby til Fargo, besøkte me Heritage Hjemkomst Center. Der er det ein kopi av Hopperstad stavkyrkje og eit vikingskip. Stavkyrkja vart bygt av Guy Paulson frå Fargo, og gitt som gåve til Moorhead by og Hjemkomst Senteret i 1998. Vikingskipet ”Hjemkomst”, vart bygt av Robert Asp frå Hawley, Minnesota, etter modell av Gokstad-skipet. I 1982 sigla skipet frå Duluth, MN, til Bergen med eit mannskap på 13 personar. Etter 72 dagar og 9817 km kom dei til Bergen 19. juli 1982. Skipet vart i 1983 transportert attende til USA, og seinare donert til byen Moorhead og plassert utstilt på Heritage Hjemkomst Center i 1986.
Siste kveld i Fargo åt me middag på Kringen Lodge 25 & Kringen Klub/Sons of Norway. Her fekk Carrol T. Juven i reiseselskapet Juven Tours, buss-sjåføren Luther Striker og guiden vår Trond Pedersen kvart sitt biletet av Norendal. Sogelaget fekk ein plakett med fylgjande tekst:
Presented to Vossestrand Sogelag. Thank you for your visit to Kringen Lodge 25 & Kringen Klub Fargo, ND. October 2, 2016.

På den siste dagen i USA, 3. oktober, besøkte me to farmar. Haarstad Farm i Rothsay, MN. og Anderson Farm i Alxandria.

På Haarstad Farm fekk me sjå at dei hausta inn soya bønner. Her var det ei maskina som tok 13 m i breidda og hausta 600 mål for dagen! Me fekk også sjå ei stor samling av eldre traktorar.

Anderson Farm hadde ei stor samling av gamle amerikanske bilar, traktorar og andre landbruksmaskiner og utstyr. Me fekk oss også ein traktorsafari gjennom skogen. Etterpå vart me inviterte inn i huset, der kona hadde ei enorm samling av dokker.
Søskena Magnar og Oddny Kleiva frå Naustdal, som er kjende frå filmen ”Søsken til evig tid”, besøkte denne farmen då dei var i Amerika i 2015.

Siste stopp på vegen til flyplassen i Minneapolis var i byen Alexandria, der me først fekk sjå den 28 fot høge statua av ”Big Ole”, som er ”USA’s største viking”! Deretter stoppa me ved huset til Knute Nelson (1843-1923). Han var født på Evanger og emigrerte til Amerika saman med mora i 1849. Under den amerikanske borgarkrigen tenestegjorde han i hæren til Nordstatane. Han var medlem av Representantenes hus frå 1883 til 1889. I 1892 vart han vald til Minnesota sin 12. guvernør og vart attvalt i 1894. Han sat i embetet til 31. januar 1895, då han trekte seg for å førebu seg til å verta senator. I 1895 vart han vald som representant for Republikanarane til det amerikanske senatet. Han var ein høgt respektert senatsmedlem fram til han døydde i 1923.

Frå Alexandria køyrde me direkte til flyplassen i Minneapolis. På bussen fekk reiseleiarane våre: Trygve Dugstad, Arne Gilbakken og Sjur Vinje kvar sin ”Høstfest”gensar og takk for at dei hadde gjort turen så vellukka for oss. Me hadde hatt 14 innhaldsrike dagar i Midt-Vesten, USA, og kunne reisa heim att med mange gode minner og bilete. Fleire av oss hadde også fått helsa på slektningar og vener.
Tysdag 4. oktober landa me på Flesland ved middagstider, etter eit kort opphald på Island.

Takk for turen!

Einar Midtun
Ref.

Sogelaget i USA
Præriehus på historisk museum i Northwood, Iowa.